ang haunted H.E. room

Naglalakad ako kahapon sa may Jalajala Elementay School, alas otso na yun ng gabi. Dahil dun ako nag-aral nun, alam ko ang kinatatakutang reputasyon ng Home Economics (H.E.) room ng elementary school sa may gilid ng kalsada. Lagi kasi akong dumadaan sa lugar na iyon lalo na kung gabi at sa tuwing dadaan ako, titingnan ko mismo ang mga bintana nito na nakabukas ng konti. Walang kailaw-ilaw sa loob o sa paligid, madilim na lalong pinadilim ng mga naglalakihan at matatandang puno ng mangga sa paligid nito. Ini-imagine ko kasi na may makikita akong kaluluwa o ispirito na nakatingin din sa akin mula sa loob. Kadalasan ay wala akong nararamdaman, minsan naman ay nagtatayuan ang mga balahibo ko kahit walang nakikita. Napapabilis ang lakad ko kapag ganun. Pero kakaiba ang mga pangyayari kagabi. Nakatungo ako habang papalapit sa gilid ng H.E. at nang sa tantya ko’y katapat ko na iyon, unti-unti akong nag-angat ng ulo (for cinematic effect in case may makita nga ako). Laking gulat ko sa aking nakita. Tangina, hindi ko akalain na ganun ang makikita ko. Nanlaki ang aking ulo.

Pero bago yun, eto muna…

“Nangyari ito nuong 1970’s. Bagong dating lang nun sa Jalajala Elementary School ang isang maganda at bagong graduate na titser. Taga Maynila siya at nakikitira muna sa isang co-titser malapit sa munisipyo. Magaling magturo at mabait ang bagong titser na ito kaya maraming taga-Jalajala ang kinagigiliwan ang dalaga. Bagama’t maraming tagabayan ang nanliligaw dito, trabaho lamang at ang mga batang tinuturuan niya ang kanyang pinagbubuhusan ng pansin. Ang sabi ng iba, mayroon na daw kasi itong pinaglalaanan ng kanyang puso.

Isang araw, hindi sumipot ang titser sa kanyang klase. Nakapagtataka ito dahil siya ang maaga laging pumapasok at isa sa mga huling titser na umuuwi. Hindi rin siya uma-absent sa klase. Bago matapos ang araw, nagkagulo ang mga tao sa elementary school dahil natagpuan din ang dalagang titser. Patay ito! May mga nagsasabing ginahasa muna bago pinagsasaksak. Nangyari ito sa H.E. room sa elementary school. Hindi nahuli ang salarin at nanatiling hindi nabigyan ng hustisya ang kanyang pagkamatay. Simula nuon, kinatatakutan na ang lugar na iyon. Maraming di maipaliwanag na mga pangyayaring naganap at naranasan ang mga tao sa Elementary.”

Weeeeeeeehhh, maniwala ako.

Ang totoo niyan, walang nakakaalam kung ano nga bang nangyari o ang istorya sa likod ng mga pangyayari sa H.E. Ang alam lang ng karamihan, may mga ispiritong di natatahimik sa loob ng mga dingding na iyon. Kung sa elementary school ka nag-aral, malamang ay alam mo ang sinasabi ko.

Ang H.E., actually, ay isang maliit na bahay, may living room na nagiging receiving room kapag may bisita ang iskwelahan, dining room na minsan ay nagiging classroom, toilet at isang bedroom cum taguan ng mga utensils at linen na ginagamit kapag may bisita. Walang karaniwang nagka-klase dun. Malapit ang H.E. sa kwarto ng grade 6 na tinuturuan ni Mrs. Gellido at sa may canteen. Sinasabing may white lady daw dun o kaya naman ay mga tyanak. May kung anu-anong ispirito daw ang nakikita o nararamdaman sa loob kaya ito’y tunay na kinatatakutan ng mga mag-aral na naaatasang maglinis sa loob. Oo, nung nag-aaral pa ako sa elementary, naranasan ko na ring maglinis dun at matakot. Nung mamatay ang gurong si Mrs. Manimtim, sinasabing may batang nakakita daw sa kaluluwa nito sa HE at sa canteen.

May iba-ibang nakakatakot o di maipaliwanag na kwento ang mga tao sa H.E. room at malamang ay narinig mo na rin yun kaya di ko na babanggitin dito. Bagama’t ako mismo’y walang nakitang kakaiba sa mga panahong nandun ako, ang masasabi ko lang ay kakaiba ang pakiramdam sa loob. Ganun naman ata sa mga bahayan na walang nakatira, ang pakiramdam natin ay ibang mga entity na ang namamahay dun. Parang may anino o taong nakatayo sa gilid ng iyong paningin. Isang beses naman na naglilinis kami nun ng banyo, sumigaw ang kaklase kong babae dahil may maliit na bata daw na biglang tumakbo sa likuran niya at nagtungo sa kwarto. Syempre, wala kaming nakitang bata nun.

Subalit kagabi nga, iba ang aking nakita. Pagtingin ko sa bintana, para akong namamalikmata na wala akong nakita, kahit na bintana. Madilim lang siya. Kahit mga pader ay di ko makita. HOLISHITNAMALAGKIT Batman! Wala na ang H.E. room! Giniba na iyon. Wala na rin ang mga punong nakapaligid dito. Di ko alam kung anong ipapalit dun o kung bakit giniba.

Ang panalangin ko na lamang ay sana, kinuhanan nila iyon ng mga litrato bago gibain dahil parte na rin ng history ng elementary school, parte na rin ng history ng bayan ng Jalajala ang haunted H.E. room.

Ikaw, anong karanasan mo sa H.E.?

sumayaw, sumunod sa tugtog ng panahon

Mayaman ka man daw o mahirap, yuyuko ka rin kapag naglaro ng bilyar. Parang ganyan din kapag may sayawan sa Jalajala, mayaman man o mahirap, makikita mo dun kapag may sayawan.

Wala kasing nightlife sa Jalajala. Kailangang ikaw ang gumawa ng sariling gimik sa mga gabing di ka makatulog. Nandiyan ang makipag-inuman sa mga barkada, tumambay sa kanto o makipag-usap sa opposite sex sa mga sulok-sulok na madidilim. Hey, nag-uusap lang kami dun. Kaya naman tuwing may sayawan, mapapapunta ka dun kahit di ka makikisayaw.

Karaniwang nagaganap ang “sayawang bayan” kapag may okasyon gaya ng Christmas at New Year’s party, Valentine’s party, Fiesta, maging Holloween Party. Minsan naman ay kapag may fund raising party o kaya ay Graduation at Junior/Senior Prom ng Saint Michael Parochial School, my alma mater. May pasayawan din ang Mother’s Club at kapag opening ng mga liga. Nagaganap lahat ito karaniwan sa basketball court sa tabi ng munisipyo o kaya ay sa court sa may pantalan. Nagkakaron din ng sayawan sa bisperas ng kasalan kung saan sinasabitan ng pera ang kakasalin.

Dati, ang natatandaan kong kinukuhang mobile sound system ay kay Bondying Anago (hindi lang electrician, pang DJ pa) kasama ang mga speakers niyang may sticker na “Ako’y Pinoy”. Low tech pa nun ang mga amplifier. Ang inabot ko nun ay kay Muleng Vidallo a.k.a. Bapor (pronounced as BA-por and not ba-POR na sasakyang pandagat) at sa nasirang Hector Andallo. Mas madalas makuha din nun si Jess Corneta lalo na kapag pasayawan ng Jemarps. Kung nais talagang maging bongga at maraming um-attend ng sayawan, kailangan pang kumuha sa karatig bayan, ang El Burudog, Bobs at Suarez.

Ang karaniwang set-up ng dance floor, ang mga babae ay nakaupo sa mga monoblock chairs na nakapaligid sa sayawan. Lalapitan sila ng mga kabinataan upang ayaing sumayaw. May mga malalakas ang loob na kayang ayain ang mga chikababes na magaganda. Yung ibang guys, nagsasayaw na lang kapareha ang kapwa lalake na hindi kayang kumuha ng mga babes. Hindi ito sinyales ng kabaklaan, nakikipagsayaw na lamang sila sa kapwa lalake upang makapagsaya at maipakita sa mga babae ang galing nila sa pagsasayaw. Baka daw sa sobrang hanga sa kanila eh yung babae na ang kumuha sa kanila sa susunod na tugtog. Kaso, proven ko ng hindi pa rin yun mangyayari kahit pa gaano ako kagaling sumayaw nun. May mga babaeng ganito din ang style. Sila yung mga girls na ayaw makipagsayaw sa mga di cute na guys o kaya ay mga babaeng walang nag-aayang sumayaw kaya sila-sila na lamang ang magkakaharap. Karaniwang nagsisimula ang sayawan mga bandang alas-diyes ng gabi at matatapos ng madaling araw, matira ang matibay.

Kung fund raising ang tema, may bayad kung nais mong maki-join sa sayawan. Magbabayad ka sa parang gate para makapasok. Libre naman kung pasayawan lamang upang makapaghatid ng saya. Pero sa loob ng dance floor, may bayad kung gusto mong gumamit ng table para sa mga inumin gaya ng sopdrink o beer at pagkain na kailangang bayaran. Oo, beer ang iniinom sa loob ng sayawan kahit pa gin bulag, Emperador, Tanduay o Gran Matador ang choice of drink sa pangkaraniwang araw. Nakakahiya kasi kapag di beer ang iinumin, cheap.

Kapag may sayawan, dinig halos sa buong bayan ang tugtog. Malalaman mo talaga kapag may sayawan. Kung Cachito, Carmelita o “tiiirut---tirut---tirut-tirut” ang tugtog, sayawan ng matatanda yun dahil cha-cha at mga ballroom dances ang gusto nila. Kapag sayawang pangmatanda, halos wala kang makikitang teens na magsasayaw pero makikita mo pa rin silang nasa paligid nanunuod o kaya ay nagpapa-cute sa opposite sex. Shempre, gusto nilang maka-jerk. Malalaman mo namang sayawang pangkabataan kung new wave music at mga bagong dance craze music ang maririnig. Lalo na kapag ang original at remixed version na ng Sweet Child O’ Mine ng Guns N’ Roses ang pinatugtog. Intro pa lamang ang marinig, nagkakagulo at nag-uunahang pumasok ng dance floor ang mga kabataan. Dumadagundong talaga ang lupa at nagliliparan ang mga alikabok kapag narinig na ang riff na iyon ni Slash. May kasama pang hiyawan na akala mo ay nakakita ng artista. Ito yata ang second all-time fave “dance” song ng mga taga-Jalajala. Ewan ko kung bakit.

Ano ang first? Shempre, kapag nagpatugtog na ng “sweet”… yi-heeee…

sino ang gustong sumira ng site na ito?

May ideya ako kung sino.

Pero bago yun, napag-alaman ko nitong mga nagdaang araw na may mga kakaibang pangyayaring nagaganap sa sulok kong ito ng cyberworld. Una kong napansin ay may taong gustong pasukin o i-hack ang account na ito. Bigla na lamang kasi akong nakatanggap ng password request sa blas_ople_experience e-mail address. May gustong makaalam sa top secret password ko dito. Hindi ako yun dahil tandang-tanda ko ang password kong “m2sexy4ubiatch”.

May tracking program akong nakalagay sa site na ito at nakita ko dun kahapon, may nag-attempt namang sumira sa site na ito. Sino? Eto ang kanyang details :

---- Naganap ang kahangalan nuong July 25, 12:53 a.m. Visitor #490 sya.

---- Ang kanyang domain name ay lcinet.net at ang ISP ay Linkline Communications

---- Ang location ay sa Culver City, California kaya malamang ay tagadun o malapit dun siya nakatira.

---- Ang kanyang i.p. address ay 66.59.229. Ang operating system ng computer niya ay Windows XP, internet explorer 7 at ang monitor screen resolution niya ay 1280x1024

---- Ang kulay ng underwear niya nun ay… este— di na pala kasama yun.

Papano ko nalamang gusto niyang sirain ang site na ito?

Nagpunta kasi siya sa www.sitedestroyer.com at inilagay dun ang URL ng blog na ito para ma-“destroy”. Kung nagbasa lang siyang mabuti o nag-scroll down sa site na yun, mababasa niyang di talaga made-destroy ang site, bagkus ay “for fun” lamang ang mangyayaring “destruction”.

Ang tanong, bakit may gustong mawala ang site na ito? Tatlo ang hakahaka ko dyan.

Una, ingget. Naiingget ba siya sa site na ito? Sana naman ay hindi dahil madali lang namang gumawa ng site. Tiyaga at nilaga lang ang kailangan. Naiisip ba niyang mas maganda ang site na ito kumpara sa site niya kaya dapat mabura sa cyberworld? Wag naman dahil hindi naman ako andito para magmagaling.

Pangalawa, takot. Natatakot ba siyang sumikat ang site at ang gumawa nito? Una, wala po akong intensyong magpasikat dahil kung yun ang nais ko, sana ay nakalagay dito ang aking pangalan pati ang nagpapa-cute kong litrato. Sana din ay kumuha ako ng domain name at yun ang ginamit ko, halimbawa “pangalanko.com” sana ang URL nito. Madali at mura lang namang kumuha ng domain name. Nais ko lamang pong magsulat ng mga bagay-bagay tungkol sa bayan natin. Bakit naman siya natatakot kung sisikat ako sa bayan? Baka mapunta sa akin lahat ng chikabaes? Hindi naman siguro. Tsaka wala din naman akong intensyong pasukin ang pulitika. Nung nanalo ako bilang escort sa klase namin, napag-alaman kong hanggang dun na lang ang gusto kong maging political career. "Kaya mga kababayan ko, pinapangako ko sa inyo, sa darating na halalan, ako... este---..." Kung may ambisyon man siyang kumandidato at ngayon pa lamang ay inaalis na niya ang sa kanyang tingin ay maaaring maging kalaban, sana naman ay wag ganun. Para na rin kasi siyang “Trapo” nun na gagaya pa sa mga traditonal politicians na pinapanalangin nating maglaho na. Hindi ganun ang tunay na pagbabago at hindi tayo susulong niyan. Wag kang matakot dahil ayon nga sa tiyo kong si Yoda “ I sense much fear in you… fear is the path to the darkside, fear leads to anger, anger leads to hate, hate leads to suffering…”

Pangatlo, galit. Hindi ko naman sinasabing wala akong kagalit pero kung may mga taong may pagkukulang man ako, hindi yun sapat para magtyaga silang sirain o mawala ang blog na ito. On the other hand, wala namang nakakaalam kung sino ako maliban na lamang sa ilang malalapit sa akin na nakakaalam.

Sa akin lang naman, peace lang tayo bro/sis.

Ayon nga sa Gospel of Buendia, verse 4 paragraph 14, (“basa”) : “well I ain’t no stupid fighter, I go for flower power, I’ve been running every race just to save my face… I saw it coming around (dun-dun-Dun-dun-dun) I saw it coming aorund yeahh… I saw it coming around… and so I just shake my head and walks away…”

<- screen capture ng details ng salarin

larawan ng jalajala

galing sa dalawang readers:

• ang unang dalawang litrato ay in-email ng isang reader na ayaw ng ipalagay ang kanyang pangalan. Kinuha lang daw niya yun sa isang multiply account (see the url sa picture, dun din galing ang banner picture dito). Ang kuha ay sa boundary ng Pililla/Jalajala.
• ang mga sumunod na litrato ay email din ng isang babaeng tagabayan. "ADA" na lang daw ang ipangalan sa kanya. Ang mga kuha ay sa may pagliko papuntang Brgy. Punta, overlooking ang Laguna de Bay, ang sumunod ay kuha sa Bayugo pagkatapos ay sa bandang Palay-palay.

santong lugar

“Aakyat ka ba ng Santong Lugar?” tanong sa akin ng pinsan ko.

“Hindi ko sigurado” sagot ko habang inaayos ang mga gamit na dadalin pag-akyat ng Santong Lugar, “eh ikaw?”

“Di ko rin alam, bahala na” sagot niya pagkatapos ilagay sa bag ang mga pagkaing kakailanganin namin sa pag-akyat.

Hindi kami nagpapatawa ng pinsan ko, yun kasi ang narinig naming sabi-sabi. Kapag daw sinabi mong aakyat ka ng Santong Lugar, siguraduhin mong aakyat ka nga dahil kung hindi— uhhh… hindi ko alam kung ano talaga ang mangyayari, basta may masama daw mangyayari sa ‘yo. Bagama’t may halong biro, wala namang mawawala sa amin kung susunod kami sa sabi-sabing iyon.

Teka, ano at saan nga ba ang lugar na ito? Bakit naging santo?

Ang Santong Lugar ay matatagpuan sa isang bundok malapit sa barangay Bagumbong. Ayon sa aking napag-alaman, nuong May 1909, nagpuputol ng mga kahoy ang ilang mga tao kasama na dito si Felipe Reyno sa nasabing lugar sa bundok. Isa sa mga punong pinutol niya ay puno ng maulawin. Dinala niya ang puno sa Sta. Cruz Laguna upang ipagbenta ngunit walang bumili ng naputol na puno. Isang nagngangalang Tomas Santos ang nagmakaawang hingin na lamang ang maulawin upang gawing poste. Nung June 4, 1910, nang putulin na nila ang katawan ng puno, nakita nila ang imahe ng Virgin Mary sa kahoy. Sinasabing nagmimilagro ang kapirasong kahoy na ito na pinupuntahan ng maraming tao. Nasa simbahan ito ngayon ng Aglipay sa Sta. Cruz kung saan ang imahe ay kilala sa tawag na Our Lady of the Virgin of Maulawin. Malamang ay totoo nga ito dahil nakita ko mismo ang parte ng kahoy na ito sa nasabing simbahan.

Sinusunod ng mga taga Jalajala ang tradisyong pag-akyat ng Santong Lugar tuwing Biyernes Santo ng Mahal na Araw. Subalit hindi katakataka na huwebes pa lang ng gabi, may mga makikita ka ng mga kabataang naglalakad na para sa tatlong-oras na lakarin papunta ng Santong Lugar. Sila yung mga masisipag o kaya naman ay nagmamagaling. Kami ng mga pinsan ko? Alas-singko ang lakad namin samantalang ang karamihan ng tao eh alas tres ang lakad. Alas-singko kami naglalakad sa daan papuntang Lower Mapacla, papasikat na ang araw, bago pa lang kami nagsisimulang umakyat ng bundok. Pagkaraan ng tatlong oras at pitong bundok, parating pa lang kami sa lugar, marami na kaming nakakasalubong na pauwi na. Hulaan nyo kung ilang beses na naming narinig ang “papunta ka pa lang, pabalik na ako” mula sa mga kakilalang nakakasalubong.

Pagdating dun, ano ang makikita sa lugar? Maliban sa isang parang maliit at sira-sirang kapilya, halos wala kang makikitang may kaugnayan sa pagiging santo ng lugar o ng araw. Makikita mo dun ang mga kabataang mukhang nag-camping, mga kabataang nakaupo at nagpapahinga sa ilalim ng mga puno, tinitingnan ang mga taong dumadating at umaasang makikita din sila at mapapansin ng mga taong dumadating. Mga taong galing sa ibat-ibang barangay. Karamihan ng grupo ng mga kabataang umaakyat ng Santong Lugar, may mga kasama silang mga chikababes na shempre, inaalalayan ng mga lalaking kasama nila sa pag-akyat. Tsansing ba kahit sa kamay lang. Kung cute yung guy, malamang ay laging nagpapadulas sa inaapakan yung babae. Ang ipinagtataka ko lang, marami akong nakikitang mga taong nakapusturang-pustura sa itaas ng bundok, mga parang aattend ng christmas party. Yung bang mga naka make-up o naka polo na naka tuck-in at ang paborito namin, yung babaeng naka high heels, totoo, peksman. Yep, pinagtatawanan namin ang mga taong iyon. Malamang ay pinagtatawanan din nila ang pinsan kong nagpunta dun sa unang pagkakataon. Ang pinsan kong nagdala ng skateboard.

Oo, skateboard sa bundok.

Hindi niya nagamit.

May ilan kaming mga pag-akyat na di ko makakalimutan. Isa na rito nung umulan nung gabi, kinabukasan, putik na putik ang dinaanan namin. Kawawa ka kung di tama ang suot mong sapatos. Lalo na kung nakatsinelas ka lang. Mahirap ang pag-akyat namin nun ngunit masaya. Padamihan ng dulas. May mga pasaway pang nagtatali ng mga damo sa daanan kaya kung aanga-anga ka, mapapatid ka dun pagnadaan mo. Eh salagay di ko nakita eh. Isang beses namang napaaga kami ng akyat, eksaktong inabot kami ng pagsikat ng araw sa pinakatuktok ng bundok na walang mga puno kundi mga talahib lang. Pagsikat ng araw, sinabayan ng mahinang pag-ambon. Para kaming “the hills are alive with the sound of music” pero Bed of Roses ni Bongeovie ang tugtog sa radyong dala namin. Uso kasi yun that time.

Isang beses naman, naligaw kami pauwi ng bayan. May nakaharang kasing mga kalabaw sa dadaanan namin. Bata pa kami nun at takot sa kalabaw. Nagmagaling ang isang kasama namin na may alam daw siyang short cut. Ayun, naligaw kami. May isang kubo kaming nadaanan na parang dalawang beses na namin dinaraanan. Parang umiikot lang ba kami. Malapit ng mag-panic ang pinsan kong taga-Maynila nun dahil kahit sa huni ng ibon eh kinatatakutan na. “Pare, ano yun? Ibon ba yun? Bakit kakaiba?” Prior to that, habang naglalakad kami sa bukid nung madaling araw, tinanong niya ako kung palay daw ba yung nakita niyang mga kugon. Di niya alam ang pagkakaiba. Dalawa ang naisipan naming solusyon na kahit ngayon ay di ko alam kung tama nga ba. Una, nagbaliktad kami ng damit. Ganun daw ang gagawin kapag naliligaw. Pangalawa, may nakita kaming ilog na walang tubig ngunit masukal. Naisipan namin na pababa ng bayan ang ilog kaya dapat naming sundan yun. Yun nga lang, kailangan naming pasukin ang mga baging at halamang nakaharang. Bahala na kung may ahas. Sa may hospital kami nakalabas ng sukal, pababa ng bayan. Pag-uwi namin, nabalitaan naming nagkaroon pala ng malaking sunog sa tuktok ng bundok, dun sa mga talahib. Marami daw ang muntik ma-trap at may ilan pang nasunugan ng buhok pagtakbo nila para makaiwas sa dila ng apoy. Buti na lang pala naligaw kami.

Katulad nga ng nabanggit ko kanina, tatlong oras ang lalakarin mo papuntang Santong Lugar at natural, tatlong oras din pabalik. Kung tunay kang lalaki (o kaya ay malakas na babae), ganun ang gagawin mo, round trip ticket, lakad papunta, lakad pauwi. Karaniwang pag-uwi namin, tulog kami maghapon dahil sa pagod. Paggising sa gabi, magpuprusisyon naman hindi dahil para magpakabait, kundi para makasilay sa mga chikababes, lalo na yung mga taga Maynilang chicks. Nuon yun, hanggang madiskubre namin na pwede ka palang sa Bagumbong na bumaba, mas malapit pero mas matarik na lakarin. Pagdating sa patag, sasakay na lang ng jeep pauwi ng bayan. Makakapag-basketball pa kami sa hapon bago magprusisyon.

Ano nga bang talagang mapapala sa pagpunta ng Santong Lugar? Hindi ko alam pero malamang ay aakyat ulit kami dun. Siguro. Bahala na.

si odok

Sikat si Odok sa bayan. Wala siyang ginawang kabayanihan o kasamaan para maging sikat. Hindi siya guwapo, di mayaman at hindi rin naman matalino. Walang masyadong nakakaalam ng tunay niyang pangalan o kung anong eksaktong edad na niya. Wala rin atang nakakaalam kung sino-sino ang ka-batch niya sa school. Ito’y marahil sa hindi ata siya nakatapos ng elemenary, pero di ko sigurado yun. Pero ganun pa man, kilala siya sa bayan.

Di kalayuan ang bahay nila Odok sa amin at nakakalaro ko siya nuon sa half-court basketball. Kapag nakita na niya kaming nagshu-shoot around na, tatakbo na yan papunta sa amin para makilaro. Pero iihi muna sa isang puno, pagkatapos ay lalapitan ako at kakapit sa aking braso para tuwang-tuwang magkwento ng kung ano. Syempre di ko na maiintindihan ang sinasabi niya dahil abala ako sa pag-iwas sa kanyang mga kamay na kani-kanina lamang ay nakahawak sa you-know-where. Malakas sa outside shooting si Odok kapag mataas ang kumpiyansa ngunit mahina sa depensa. Parang si Allan Caidic. Ang pinakang depensa niya ay ang mahahahabang kuko sa kamay. Iiwasan mo ring aksidenteng mapasuot ang iyong braso sa kanyang kilikili, na mahirap gawin sa larong pisikal na basketball.

Kilala ko din ang barkada nila Odok. Siya ang kanilang official mascot. Tagabili ng kung anu-ano tuwing may inuman. Runner ba. Siya rin ang mahilig pagtawanan at pagpukulan ng biro. Madalas mawala ang isang tsinelas niya sa inuman kapag siya’y nalinga. Ganun pa man, mahal siya ng barkada dahil higit sa dalawang beses na may barkada silang nag-away dahil kay Odok. Pinagtanggol ng isa kapag sumobra na ang biro. Libre din minsan si Odok sa patahi sa basketball uniform kapag kasali sa liga. Yun nga lang, wala siya sa line-up.

May mahalagang bagay akong natutunan kay Odok nuon. Sa isang inuman nakasama ko siya, niloloko namin siya tungkol sa isang babaeng crush niya pero syempre, di niya magawang ligawan. Niloloko siya ng ilan sa amin na nabasted na ata o hindi kayang pasagutin yung babae. Malalim para sa akin ang isinagot niya, na aking kinagulat. Ayon kay Odok, hindi na yun mahalaga para sa kanya. “Malaman lang niyang mahal ko siya, masaya na ako.” Oo nga naman, corny pero totoo. Unselfish, unrequited love.

Kapag nasasalubong ko dati sa daan si Odok, magtatanong na yun ng tungkol sa Beatles. Lumipas ang pagkagusto niya sa Beatles, tungkol kay Axl Rose ng GNR naman ang itatanong niya. Napalitan naman ito ni Kobe Bryant at ng Lakers. Dati yun. Pero ngayon, dahil bihira na kaming magkita dahil napalipat na kami ng bahay, tinatanguan na lang niya ako kapag nagkakasalubong kami.

Isinulat ko ito hindi dahil patay na si Odok kagaya ni Buloy ng Parokya ni Edgar. Isinulat ko ito bilang pagkilala lang, sa aking sariling pamamaraan. Buhay pa si Odok.

Ang huling balita ko, may cellphone na siya.

sino si bernard?

Malamang ay walang masyadong nakakakilala sa pangalang Bernard Belleza pero more or less ay nagdaan ka sa kanyang mga kamay kung lumaki at nanirahan ka talaga sa Jalajala. Paborito siya ng mga binata at mga babae. Pinagkakatiwalaan din siya ng mga magulang pagdating sa kanilang mga anak, lalo na yung mga babae. Isa siya sa mga importanteng tao sa bayan natin lalo na nung mga nagdaang taon. Sino si Bernard?

Si Bernard ang naggugupit ng buhok sa Jalajala. Natatandaan ko pa nung sa matandang Odyong Anago pa ako nagpapagupit. Di pa ata ako nagsusuot ng brief ng mga panahon na yun. Di kinalaunan, sa Arsing Anago naman, ang barbero ng Jalajala. Elementary pa ako nun at natatandaan ko, takot ako kapag aahitan na dahil sa matalas na pang-ahit ng buhok ng Arsing na pinapatalas pa sa isang parang sinturong balat na nakakabit sa barber’s chair niya. Kasa-kasama ko pa nun ang lolo ko habang nagpapagupit kaming dalawa.

Ngunit shemperds, nagbinata din ako at di na pupwede ang barber’s cut dahil naglalabasan na ang mga pimples, pumipiyok na lagi ang boses, lalo namang nakakahiya kung pang totoy ang gupit. Kahit sabihin mo sa Arsing na gupit binata, mukhang totoy ka pa rin pag-uwi mo. Anong solusyon? Si Bernard.

Mula umaga hanggang hapon, di nakapagtataka kung laging puno ang pagupitan ni Bernard, lalo na kung weekends. Kailangan mong maghintay o bumalik na lamang sa ibang oras o araw. Wala ka namang ibang mapupuntahan para magpagupit maliban na lamang sa Alice Gellido na di na talaga naggugupit nung mga panahong iyon, parang past times lang niya. Ganun ang makikita mong eksena sa araw kila Bernard, jampacked. Sa gabi naman, di ko na alam kung anong nangyayari sa loob dahil di pa naman ako napupunta dun sa gabi. Ikaw, nakapunta ka na ba dun ng gabi? Ikaw ha hehehe…

Ito ang dahilan kaya nasabi kong mahalaga si Bernard sa Jalajala. Isa siya sa iilan sa larangan ng paggugupit na hindi barbero. Bagamat masasabi nating iba ang lifestyle niya, maaaring may magsabi pang imoral, ang di natin maikakaila ay ang pagiging responsible ni Bernard. Nagsumikap siya para itaguyod ang kanyang sarili at pamilya. Hindi niya sinira ang reputasyon niya hanggang sa ngayon kaya marami pa rin ang naghahangad ng kanyang serbisyo. Kasama na rin shempre ang kanyang angking talento. Malapit na sa simbahan ang pagupitan ni Bernard ngayon ngunit ang pinakangnatatandaan ko ay nung nasa kanto pa ito ng JP Rizal, malapit sa 243 at sa bakery ng Rody.

Oo, si Bernard Belleza ay si Brenda. Ngayon, kilala mo na siya.

jala-jala circa 1820's

(note : pansinin ang bundok sa drawing ng bahay ni Paul dati at sa site banner sa taas, parang parehas lang hane nga?)

Nuong unang panahon, bata pa si Sabel, ano nga bang klaseng lugar ang Jalajala? Kung tatanungin mo daw ang mga Manilenyong nakakaalam sa lugar nuon, sasabihin nilang mas mabuti pang wag mo ng puntahan ang lugar na iyon. Ang Jalajala kasi nuon ay sinasabing lugar ng mga kriminal, mga magnanakaw, mga pirata na di kasing-cute ni Captain Jack Sparrow at mga taong nagtatago sa batas. Ang tawag ni Paul sa mga taong ito ay Banditti. Magubat kasi at masukal ang lugar nuon, halos walang batas na umiiral kaya paboritong pagtaguan ng mga taong--- uhhh… gustong magtatago.

Pero kay Paul P. de La Gironiere, hindi iyon ang nakikita niya. Para sa kanya, ang Jala-jala ay isang lugar kung saan makakapagsimula siya ng bagong buhay (read his life in Manila HERE). Ang nakita niya ay ang kagandahan ng lugar; ang mga bundok na bagamat gubat ay madali namang pasukin at akyatin, ang ilog at bukal ng tubig na nanggagaling sa bundok papuntang dagat, ang malawak na damuhan na pwedeng pag-alagaan ng mga baka, kalabaw at kabayo, ang madaming hayop gaya ng baboydamo, usa, mga unggoy at maraming klase ng ibon. Marami ding itik, pabo at iba’t-ibang isda sa dagat ngunit kailangang mag-ingat dahil madami ding malalaking buwaya nuon sa tubig. Wala pa sila sa Malakanyang nuon. Bago umalis si Paul papuntang Jala-jala, kinausap muna niya ang kanyang misis. Tinanong niya kung maninirahan ito sa Jala-Jala kasama siya.

“With you, I should be happy anywhere” sagot ni Anna.

Yiheeee, bangsweet aba.

With that, iniwan muna ni Paul ang asawa at nagsama na lamang ng isang mapagkakatiwalang alalay papuntang Jala-Jala. Aayusin muna niya ang lugar bago papuntahin ang waswit. Sumakay sila ng bangka sa Pasig River papuntang lawa ng Bay (Laguna de Bay). Tumigil muna sila sa isang lugar na tinatawag na Quinaboutasan malapit sa isla ng Talem at nagpahinga. Di nagtagal, narating din nila ang baybayin ng Jala-jala.

Alam ni Paul na pagdating nya sa lugar, kailangan ay good impression agad ang dating niya. Kailangan niyang maging kaibigan ang mga taga Jala-jala, kailangang makuha ang respeto ng mga ito. Magagawa niya iyon kung ang magiging tingin ng mga taga-JJ sa kanya ay isang nirerespetong tatay at hindi isang nananakop na dayuhan. Kasama ang kanyang nag-iisang tao (pero pareho silang may dalang armas), pinuntahan nila ang taong pinakanirerespeto at kinakatakutan sa lugar, si “Mabutiu-Tajo”, na sa tingin ni Paul ay di mangingiming pumatay ng limang tao kung gugustuhin nito. Hinikayat niyang magbagong-buhay na ang lalaki at maging kanang-kamay niya sa pagpapaunlad ng lugar. Gagawa sila ng isang hukbong magpapanatili sa katahimikan at kaayusan ng Jala-Jala at si Mabutiu-Tajo ang magiging lider ng mga ito. Nag-isip muna ang lalaki at di nagtagal ay pumayag siya sa kagustuhan ni Paul. Pinalitan ni Paul ng pangalan ang lalaki bilang hudyat ng pagbabago nito. Tinawag niya itong “Alila” (Nyeeek, tama ba naman yun?). Kinabukasan, matapos makabuo ng 10-kataong hukbo, tinipon ni Paul ang mga taga Jala-Jala. Inutusan niya ang mga ito na linisin ang paligid, itayo ang kanilang mga bahay malapit sa lugar na pagtatayuan din ni Paul ng kanyang bahay. Sinabi niya kung saang lugar magtatayo ng simbahan. Makalipas ng lampas walong buwan (nagpapabalik-balik si Paul sa Maynila at Jala-Jala ng mga panahong iyon) lumutang ang isang kanayunan mula sa sukal. Nuon isinama ni Paul si Anna sa Jala-Jala at pagdating sa lugar, itinuring ng mga tao si Anna bilang reyna ng Jala-Jala. Oo, si Anna ang tunay na Reyna ng Jalajala, hindi si Brenda.

Dito na nga nanirahan ang dalawa at pinagyaman ang Jala-Jala. Hanggang maaari, pinatupad ni Paul ang mga batas ng mga Kastila sa lugar pero hinayaan din niya ang ilang tradisyon at kagustuhan ng mga tagaduon kagaya ng sabong at paglalaro ng baraha ngunit sa mga itinakdang ispesyal na araw lamang. Ang sumuway dito ay pinaparusahan. Kapag may mga reklamo, kay Paul inilalapit ng tao ang hinaing nila. Isang araw, dalawang tao ang lumapit sa kanya at inireklamo ang isang nagngangalang Bazilio dela Cruz (ninuno siguro ng mga dela Cruz sa Jalajala) na nagnakaw ng baka. Dagling ipinahuli ito ni Paul at pinabugbog para umamin sa kasalanan. Bugbog sarado na si Bazillio ngunit patuloy pa rin nitong sinasabing wala siyang kasalanan. Unti-unti ng naniniwala si Paul na wala ngang kasalanan ang lalaki at pinalaya nya ito. Nagtago na ang dalawang taong nagreklamo sa takot na malamang mali ang kanilang paratang. Sa insidenteng ito nalaman ni Paul na kailangan niyang maging maingat at mapanuri muna bago magparusa.

Sa kagustuhan din ni Paul, naitayo ang unang simbahan at nagkaron ng kauna-unahang pari sa Jala-Jala, si Father Miguel de-San Francisco, isang bayolente at matigas ang ulong pari na isang beses lang sa isang taon kung magbigay ng sermon sa misa sa mga taga Jala-Jala. Subalit si Father Miguel naman ang nagsilbing guro ng mga tao samantalang si Anna naman ang nagtuturo sa mga babae.

Para mapanatili ang respeto ng mga taga Jala-Jala kay Paul, kailangang maipakita niya ang kanyang katapangan sa mga ito. Malaki kasi ang respeto ng mga tao sa isang matapang na lider kaya pinangunahan ni Paul ang pangangaso sa mga mababangis na kalabaw na kinatatakutan ng maging mga taga Jala-Jala. Si Paul din ang nakapatay ng isang napakalaking buwaya (27 feet in length whose head is now displayed in the Museum of Comparative Zoology in Harvard University in the United States) na problema ng mga taga dun. Pinangunahan din niya ang pagdakip at pagpatay sa mga masasamang taong ayaw pang magbagong buhay gaya ng lider ng isang grupo ng mga banditti na kilala sa pangalang Cajoui. Ang hindi lang niya maaalis sa mga tao dun ay ang takot nila sa mga Tic-balan at Azuan na sa pagkaka-describe ni Paul ay isang manananggal.

Habang tumatagal, lumalaki ang populasyon ng Jala-Jala. Maraming Banditti ang lumalapit kay Paul upang magbagong buhay. Matapos isuko ang mga armas nila, binibigyan sila ni Paul ng kapirasong lupa kung saan nila pwedeng itayo ang kanilang bahay. Maraming kaibigang taga Maynila ang bumibisita kay Paul sa Jala-Jala nang mabalitaan nila ang lugar. Dumating din ang kapatid niyang si Henry at tumulong sa pagpapaunlad sa kanilang taniman ng palay, kape at tubo, 3,000 baka, 800 kalabaw at 600 kabayo.

Ngunit hindi lahat ay kasiyahan. Ipinanganak ni Anna ang panganay na anak nilang babae ngunit makalipas lamang ng isang oras, binawian na ang bata ng buhay. Namatay din ang kapatid ni Paul na si Henry na labis na dinalamhati ng mag-asawa. Bagamat muling nagka-anak sila ng batang lalaki pinangalanan nilang Henry din, naging mahina ang kalagayan ni Anna. Nang malapit ng magpaalam si Anna, yakap-yakap ni Paul, ito ang huling habilin ng kaisa-isang babaeng minahal ni Paul.

“Adieu my beloved Paul, adieu. Console thyself- we shall meet again in Heaven. Preserve thyself for the sake of our dear boy. When I shall be no more, return home to thy own country, to see thy aged mother…”

Dahil sa kalungkutan at sa kagustuhang tuparin ang habilin ng asawa, naghanda na si Paul para lisanin ang Jala-Jala. Inihabilin niya ang pagpapatakbo ng kanyang hasyenda sa kaibigang si Vidie. Ngunit hindi pa man sila nakakaalis, nagkasakit ang anak ni Paul at dun mismo sa kwarto kung saan namatay ang una nilang anak, sa mismong kwarto kung saan namatay si Anna, dun din namatay ang anak nilang si Henry. Halos mabaliw si Paul sa mga pangyayari. Ninais na niyang mamatay na rin lamang dun sa kwartong iyon. Nang papaputukin na niya an baril na nakatutok sa kanyang dibdib, naalala niya ang sinabi ni Anna, “puntahan mo ang iyon ina…”

Linggo, matapos ang huling simba niya sa simbahang kanyang pinatayo, matapos bisitahin ang puntod ng kanyang pamilya, iniwan ni Paul ang Jala-Jala kung saan nanirahan siya ng 20 taon.

si pareng paul

Nakakwentuhan ko nung Biyernes si Paul P. de La Gironiere, ang Pranses na itinuturing na nagpasimulang maging bayan ang Jalajala. Dito niya itinayo ang kanyang hasyenda, dito sinumulan ang kanyang pamilya at sa pamamagitan niya, nagkaroon ako ng maisusulat ngayon.

Ipinanganak si Paul sa Nantes, France kung saan nakapagtapos siya bilang isang doktor (naval surgeon). Likas sa kanya ang pagiging lagalag kaya di naglaon ay nag-apply sya ng trabaho sa isang may-ari ng barko at naglayag papuntang West Indies. Nuong October 9, 1819 sakay ng lumang barkong nagngangalang Cultivateur, naglayag sila papuntang Bourbon, Sumatra, sa isla ng Sonde at pagkatapos ng walong buwan, nakarating sila ng Pilipinas, sa bayan ng Cavite.

Mahilig sa outdoor adventures ang aking kaibigan at pagkababa pa lamang ng barko, humanap na agad siya ng isang tourguide na indio (tawag sa pinoy, although ang tawag ni Paul ay Indian) at naglibot sa kagubatan dala lamang ang isang rifle. Mahilig kasi siyang mangaso (hunting). Isang araw, naanyayahan siyang sumamang mangaso sa bulubundukin ng Marigondon. Pagkalipas ng 3 linggo, nakatanggap siya ng sulat na pinapabalik na siya ng Cavite dahil maglalayag na paalis ang Cultivateur. Nagkaron kasi ng kaguluhan sa Cavite at Manila, at hindi ito kagagawan ni Ramon Revilla at FPJ, walang dialogue na sa yo ang Tondo, akin ang Cavite. Nagkaron kasi ng cholera epidemic at libo-libong indio na ang namamatay sa sakit. Dahil wala pang CSI o Grey’s Anatomy nuon, hindi alam ng mga indio ang pinagmulan nito. Sinisi nila ang mga dayuhan, pinagbintangang nilalason ang mga tubig, na nais ng mga porendyer na ito na mamatay silang lahat para masakop ang kanilang mga lupa. Resbak ang drama ng mga indio. Patayin lahat ng hindi nila kakulay. Bagamat naibalik din ng mga sundalong Kastila ang kapayapaan, hindi na inintay ng crew ng Cultivateur kung magki-kiss and make up pa sila ng mga indio. Aalis na lang sila, belat.

Huli man daw at magaling, huli pa rin dahil hindi na inabot ng ating bida ang kanyang barko. Nagdesisiyon si Paul na magpunta na lamang sa Manila at duon manirahan. Isa naman siyang doktor at kaya niyang buhayin ang sarili. Ang una niyang naging pasyente, isang kilalang Kastilaloy na kapitan ng mga sundalo, si Don Juan Porras na nasugatan sa kanyang mga mata, hindi dahil sa paninilip. Ang mga chikababes na half-breeds kasi nuon, tinatawag na Metis - mga tagalog-Spanish at Chinese-tagalog, ay see-thru ang pang-itaas na blouse na yari sa pinya fiber. Ito ayon kay Paul, ang isa sa mga past-times ng mga Kasila, mga Ingles at mga Pranses na gaya niya. Nasugatan si Don Juan sa isang labanan at malapit ng mabulag. Nagamot siya ni Paul at hindi nagtagal, sumikat siya bilang isang magaling na doktor at dumami ang kanyang mga pasyente. Hindi lang kuliti gawa ng paninilip ang mga sakit nito.

Dito niya nakilala ang isang masabaw pang biyuda, si Anna, ang magandang Marquessa de Las Salinas. Masabaw pa dahil 18 o 19 years old pa lamang ito. Nakilala niya ang babae nang maging pasyente niya ang pamangkin nito. Pagkalipas ng anim na buwan, naging asawa na niya ang Marquessa. Nang mga panahong ito, hinirang siya bilang Surgeon-General ng ilang batalyon ng mga sundalong Kastila. Yumaman at naging tanghal na ang Pranses. Maraming beses ng nagplanong magbalik sa France ng mag-asawa ngunit lagi itong napo-postpone. Hindi ko alam kung sino sa kanila ang may balat sa pwet.

Nagkaroon ng isang attempted coup-de-etat sa Maynila at ang pinaghihinalaang lider ay ang kumander ng isang batalyong hawak ni Paul. Kaibigan niyang matalik ito. Hinikayat siyang sumama sa mga magkukudeta ngunit tumanggi siya. Hindi siya naki-join. Di nagtagumpay ang pag-aalsang ito at di nagkaroon ng EDSA Revolution dahil wala pang EDSA nuon. Pinarusahan ang mga sumama sa pag-aalsa. Ang parusa? Manunuod ng re-runs ng That’s Entertainment! (thursday editon) pagkatapos ay babarilin sa plaza. Uzi si Paul sa firing squad na ito kasama ang ilan pang mahilig maki-uzisero sa mga bitayan. 17 junior soldiers ang binaril. Pagkatapos barilin ang 17, laglagan ang mga ito sa lupa. Isa sa mga sundalo ang buhay pa at nagkunwari lamang patay, nakuha nya siguro ang style sa pinoy action movies. Nakita ito ni Paul dahil malapit lamang siya sa sundalo. Hindi niya alam kung paano tutulungan ang lalaki. Makakaligtas na sana ito ngunit may ibang nakapasin din dito at pinagbigay alam sa mga kastila. Tinuluyan din ang nagkukunwaring patay.

Hindi naging maganda para kay Paul ang experience na ito. Nagkasakit din nun si Anna ngunit dahil doktor nga siya, napagaling din niya ito. Nagdesisyon si Paul na mag-resign na sa pwesto at bumili na lamang ng isang lupain kung saan sila maaaring mamuhay ng tahimik. Ngunit saang lugar naman? Ahh, alam na niya, sa isang lugar na kung tawagin ay Jala-Jala.

(sa susunod : Ano ang Jalajala nuon? Sino-sino ang mga unang pamilyang nakatira dun bago pa dumating si Paul? Ano ang naging buhay nila dun? Abangan)

ganito sila nuon

Ayoko sanang pag-usapan ang pulitika dahil tayong mga taga-Jalajala ay sensitibo sa usaping ito, pagsisimulan ng mahahaba at maiinit na diskusyon, pag-aawayan pa kadalasan. Bagamat ang pulitika ay bahagi na ng ating bayan, ang ikukwento ko sa inyo ay hindi tungkol sa pulitika natin ngayon kundi tungkol sa pulitika nuon ayon sa isang nakakwentuhan ko kamakailan lamang. Matanda na siya ngayon at ang mga ikinuwento nya ay kanyang nasaksihan nuong bata pa siya.

Alam ba ninyo na nuong mga kapanahunang karamihan sa atin ay sperms pa lamang ng ating tatay, ang sistema ng pulitika ay nababatay sa katapatan? Kumbaga sa larong basketball na walang referee, honesty system ang labanan. Inabot ng aking source ang kapanahunan ng Juan "Adarna" Delos Santos nang talunin niya ang Julian Andallo at nung kumandidato at manalo ang Pando Gellido nuong early 70’s, honesty system ang laro ng mga taong nagtutunggali sa pulitika. Nung mga panahong iyon, dalawang partido lamang ang mahigpit na magkalaban, Nacionalista at Liberal Party. Wala pang house, rave at street party nuon.

Hindi katulad ngayon na dahil sa kahirapan ay kailangang gumastos ka talaga sa pagkandidato, back then, iba ang istilo ng pangangampanya. Ang isang kandidato ay pupunta sa bahay ng kung sino mang gusto niyang kampanyahin. Ang kakausapin niya, ayon sa aking source, ay ang pinakamatanda ng pamilya, kadalasan ay ang padre-de-pamilya. Magbibigay galang ang kandidato sa matanda at makikipag-kamay. Kung gusto kang suportahan ng matanda, iaabot niya ang kanyang kamay para kamayan ka. Ang ibig sabihin nito ay makakaasa kang ikaw ang iboboto ng matanda, sampu ng kanyang pamilya. Patriarchal kasi ang mga Filipino (kasama na ang mga taga Jalajala) nung mga panahong iyon kaya kung ano ang sabihin ng tatay, yun ang kadalasang nasusunod. Yun lang, kamayan lang pero makakasigurado kang ikaw talaga ang kanilang iboboto. Papaano kung ibang kandidato ang gustong suportahan ng matanda? Simpleng tatalikuran ka lamang niya, hindi kakamayan at papasok na ito ng bahay. “How rude the manong” maaari niyong isipin pero nuong mga panahong iyon, mas maige na ang ganun. Malinaw ang usapan at walang lokohan.

Ngayon, kinamayan mo na na may naiwang 500, binigyan mo na ng bigas, binayaran ang kuryente, binigyan ng pambili ng gamot para sa kapamilyang may sakit, hindi ka pa rin nakakasiguro na ikaw nga ang iboboto. Kapag hindi mo naman nabigyan, magagalit na ito at lalapit sa kabilang kandidato, sisiraan ka pa sa ibang tao. Pakshit!

Ligawan

Ayon pa din sa aking source, nung mga panahong iyon, uso pa din ang mga arranged weddings kung saan ang padre-de-pamilya ang nagdedesisiyon kung sino ang mapapangasawa ng kanilang anak. Ito’y sa kadahilanang ang mga pamilya nga nuon ay patriarchal, tatay ang nasusunod at kung ayaw mong sumunod ay “lumayas ka na sa pamamahay na ito at wag ka ng babalik, dimonyo ka!” Pero may mga nagsipag-asawa pa din naman na sila ang nagdesisyon at nagligawan.

Hindi nakapagtataka nuon na ang mga tatay ang nanliligaw sa babaeng gusto nilang pakasalan ng kanilang anak. Kung walang mapiling dalagang tagabayan, maghahanap ang tatay kahit pa sa ibang bayan o sa mga baryo na mararating mo lamang sa pamamagitan ng bangka dahil di pa maayos ang kalsada nuon. Nakakarating sila sa Punta, sa Kampanaryo na Pagkalinawan na ngayon hanggang sa Bagumbong pa, para kausapin ang tatay ng babae.

Swerte na din ng mga lalaking di marunong manligaw nuon dahil kadalasan ay maganda ang pipiliin ng tatay nila, syempre naman. Malas ng babae. Alam nyo bang kapag nakapag-asawa ka ng guro ng mga panahong iyon, ikaw ay tinuturing na maswerteng lalaki? Mataas kasi ang tingin sa mga babaeng guro.

Ang isang pagkakahawig ng panahon natin ngayon sa panahon nila nuon, madami ding mga couples ang nag-aasawa ng bata pa at kadalasan ay buntis na.

Oo, sa tatay mo ikaw nagmana ng iyong kalibugan.

sports lang pare

Sinasalamin ng bayan ng Jalajala ang bansang Pilipinas sa pagkahilig sa larong basketball. Hindi kumpleto ang bakasyon ng mga mag-aaral kung walang liga sa bayan. Sa larong basketball nabubuo –at miminsang nasisira, ang pagkakaibigan ng mga kabataang lalaki.

Bagamat ang liga natin ngayon ay inter-barangay kung saan ang mga koponan ay binubuo ng mga manlalarong nasa kanilang barangay lamang, masasabi kong mas masayang manuod at maglaro kung ang liga ay inter-barkada kung saan ang ka-teammate mo ay ang mga mismong kabarkada mo na kasa-kasama sa buong taon.

Sino nga ba ang makakalimot sa mga classic teams / barkadahan nuon gaya ng Basta, Strikers, Gypsy, Celeste Gang, Buster at Spyro? Ito ay nuong dekada 80s kung saan ang mga shorts nila ay pang chikababes sa iksi. Kung ang Fab Five ng Michigan University ang nagpasikat ng mahabang shorts sa college basketball sa Tate, at sinundan ni Jordan naman sa NBA, ang koponang Longhorns ang unang koponan sa history ng Jalajala basketball ang unang nagsuot ng mahahabang shorts, subalit mukhang di sila nagkaintindihan ng mananahi dahil nagmukha itong puruntong sa haba sa ilang manlalaro nila.

Isa sa mga greatest rivalries na ating napanuod ay ang mga laro ng Jbhad at Joepards. Mainit lagi ang labanan nila dahil hindi lamang sa laro at sa court sila nagpapagalingan, maging sa mga chicks na rin at sa inuman ay magkatunggali sila. Kung hirap ang Jbhad na pigilin ang bicycle shot ni Yayay, hirap din naman ang Joepards na bantayan ang baseline pasabit ni Jonjon Bernabe. Ang mga slashing moves ni Windak San Juan ay sinasagot naman ng tres ni Anthony Ibasan. Ang power moves ni Bingbeng Lamsing sa ilalim ay tinatapatan ng cross-over ni Joey Anago. Hindi masasabing pinakamagaling ang dalawang koponang nabanggit gaya ng Toyota/Crispa nuon dahil may iba pang mga teams ang nakikipagsabayan sa kanila gaya ng DjGearp, Dunggot Slashers, ang koponan ng Sipsipin at ng Biga starring the Estrella brothers, Marvin at Danny, kasama sila Hi-C “the rock” Amor at ang kapatid nitong si Amormio.

Bago naging tuluyang inter-barangay na ang taunang liga, ang mga pinakahuling teams na sumunod sa mga yapak ng mga nauna sa kanila ay ang koponan ng Moskito, Mazhecks at ang team nila Oliver na di ko maalala (Jear Boys ayon sa aking source - taga JJ).

Pero nawala man ang inter-barkadang liga, ang pinakang pinanghihinayangan kong nawala ay ang liga ng volleyball ng mga babae. Powerhouse lagi ang mga teams na galing Brgy. Sipsipin dahil ito talaga ang laro at libangan nila dun. Subalit kahit pa lumalaban lagi sila sa championship, halos walang maganda at sexy sa kanila kaya mas maraming nanunuod kapag tagabayan ang may laban. Bagamat hindi ganun kagagaling ang mga tagabayan teams, madami naman silang magaganda at mga seksing manlalaro na pinapanood lagi kahit mga bench warmers lamang gaya nila… ay, wag na pala natin silang pangalanan dahil baka magalit hehehe

Ang mga girls volleyball teams na nakikipagsabayan sa teams ng Sipsipin ay ang Simple Hearts, Ambassadors, Main Attractions, Dunggot, Happy Team at Gemlers.. Natatandaan ko pa nung naglaban sa championships ang Simple at Ambassadors. Kasama ang mga kaibigan ko, kampi kami nun sa Simple ngunit sa loob-loob namin, palihim kaming nagbubunyi tuwing makakakuha ng puntos ang kalabang koponan dahil mas seksi ang uniform nila nun. Isang season na sumali ang Defenders 2nd Generation, nakalaban nila sa championship ang Simple. Nanalo ang Defenders nun dahil may import silang taga-Sipsipin. Oo, dahil magagaling talaga ang mga taga Sipsipin sa volleyball, nauso nun ang pagkuha ng import sa team. Pero wala pa ding tatalo sa pinakapaboritong player ng lahat, mula sa team ng Main Attraction na si M dahil tuwing nakatuwad ito sa court para sumalo ng serve e halos nakalabas na ang kanyang kuyukot sa iksi ng shorts. Ito ang dahilan kaya maraming mga kalalakihan ang nakapuwesto lagi sa ilalim ng ring tuwing may laro ang team na ito. Main attraction talaga.

Matagal ng walang liga ng volleyball na ang huling mga teams ay mga lalaki at bading ang kasali. Maagang mga nagsidalaga kasi ang mga kabataang babae ng Jalajala ngayon. Ayaw na ata nilang makita sila ng mga crush nila na mukhang pawisan. Pwenster na lang ang kanilang libangan ngayon.

Wala pang taga Jalajala ang sumisikat sa pambansang larangan ng palakasan. Pero wala kaming pakialam dun. Basta puno lagi ng fans ang United Center (court sa munisipyo) at ang Delta Center sa Salt Lake Utah (court sa may pantalan), mananatiling buhay ang sports sa Jalajala.

lengwaheng bayan

Iba talaga ang dating sa akin kapag nakakarinig ako ng mga nag-uusap na British ang accent. Kakaiba ang tono nila na parang may melody at iba ang ritmo, katulad ng salitang Korean at ng mga Ilonggo. Masarap silang pakinggan na di gaya ng German na parang nagtututbras atsaka magmumumog.

Iba din ang mga expressions ng mga British na kahit alam mong english words eh di mo agad-agad ma-gets ang kanilang sinasabi. Dito kahit papano ay nahahalintulad ang bayan namin. Meron kaming sariling pamamaraan ng pananalita na tubong amin lamang.

Halimbawa, kapag may nakakita sa aking taga-amin na chikababe, maaaring sabihin niya na “ang pogi talaga ni XXX.” Pagkatapos kong maligo at nakapagsuklay na, maaari niyang sabihin na “Bangpogi talaga ni XXX” na ibig sabihin ay MAS pogi pa sa “ang pogi” lang. Kapag nakajaporms na ako talaga at nakita ulit ako ng chikababe, sasabihin na niyang “bangkapopogi talaga ni XXX” na ibig sabihin eh pinakamataas na kwalidad ng kapogian kesa sa dalawang unang nabanggit.

Wala ng mas popogi pa sa akin sa bayan namin pero may mas mataas pa sa “bangkapopogi” na adjective. Ito ay sa pamamagitan ng pagsasabi ng “kupo, ano raw!!!” sa unahan. Hindi ka nagtatanong ng kung ano man yun, ito ay sasabihin mo as a statement na medyo mataas na tono ng boses na parang nagulat at di makapaniwala. Parang napasigaw ba, kaya pwede mo ring sabihin na ganun. Ang “kupo” naman ay hango sa “naku po”. Dapat ay may word na “aba” sa hulihan ng statement o pagkatapos ng sigaw na ang ibig sabihin ay tinatanggap mo talaga ang katotohanang nakita bagamat parang nagulat ka nung una.

Halimbawa, nakaligo na ako, nagsuklay at nakaporma na. Nakita ko din ang chikababe na nakatingin sa akin kaya nginitian ko ito. Halos matunaw siya sa kinatatayuan habang napabulalas na “ kupo, ano raw!!! Sigaw ako aba! Bangkapopogi talaga ni XXX!” sabay ikot at laglag ng panty.

May panget din kaming punto sa pagsasalita. Ito ay ang paglalagay ng karagdagang letrang “g” sa halos lahat ng salitang nagtatapos sa “n” gaya ng ang hipon ay nagiging “hipong”, unan ay “unang” o ang pinsan ay nagiging “pinsang”.

Gaya ng ibang lengwahe, may mga words din na di na ginagamit masyado ng mga kabataan ngayon na nauso dati. Gaya ng salitang “jerk”. Kapag nakasilay ka sa crush mo, sasabihin mong “naka jerk ako sa crush ko”. Di ko alam kung bakit o saan nagsimula iyon. Siguro, people starts acting like jerks kapag katabi ang crush. Kapag may sayad ang pag-iisip mo o maluwag ang turnilyo sa ulo, masasabihan ka ng “may tutut ka na ata ah” pero ang tutut eh hindi sound effect kapag na-censored ang foul words na sinambit mo sa TV. Tutut means crazy. Ang salitang “walastik” ay ginagamit din sa ibang lugar pero sa amin, ito ay “walanteng” o kaya ay "walandyo" na ang taas ng bigkas ay nasa parteng “lan” ng word. Parehas lang ang ibig sabihin nila sa walastik.

Ang salitang “hane” naman ay may ibat-ibang gamit ngunit hindi ito isang term of endearment like “honey”. Imbis na “punta ka sa amin ha?”, ito’y magiging “punta ka sa amin hane?”. Pwede rin namang imbis na “ang ganda-ganda ng palabas, di ba?” papalitan ito ng “bangkagaganda ng palabas, hane nga?”

Nga pala, bago ko makalimutang. Ang salitang “bangkapopogi” ay maririnig lamang kapag nasa bayang naming ako o kapag ako ang pinag-uusapang ng mga chikababes na gustong maka jerk sa akin. Tandaang nyo to hane, para di kayo matutut.

intro muna

Jalajala is a 5th class municipality in the province of Rizal, Philippines.

According to the 2000 census, it has a population of 23,280 people in 4,759 households.

It is on the largest lake in the Philippines Laguna de Bay. Jalajala is politically subdivided into 11 barangays.

• Bagumbong
• Bayugo
• Second District (Pob.)
• Third District (Pob.)
• Lubo
• Pagkalinawan
• Palaypalay
• Punta
• Sipsipin
• Special District (Pob.)
• Paalaman

source : wikipedia

***

Jalajala is a peninsula located 75 km southeast of Manila. The Municipality of Jalajala is one of the lakeshore towns along Laguna de Bay. It lies on the eastern part of the Province of Rizal and has a land area of 4,930.000 hectares representing 3.77% of the total land area of the province . Jalajala’s political boundary on the north is the Panguil River, wherein it shares the boundary with the town of Pakil in Laguna. On its southern, eastern, and western boundaries lies the Laguna de Bay.

source : jalajala gov website

***

The genesis of the name Jalajala started from a legend. Punta, one of the present barangay was the seat of the early settlement later to be called "Halaan". During the summer months of April and May the shores of Punta along the Laguna de Bay was covered with a variety of shells locally known as Halaan. The natives, when asked by Spanish visitors "Como se llama este sitio?" replied "Halaan po" thinking that they were asking for the shell. The Spaniards on the other hand thinking it is the name of the place, began calling it "Halaan" which was later changed to Jalajala.

source : OTOP Phils.

***

Google Map of Jalajala, Rizal (click)